Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia

07.12.2012

Kodeks cywilny w art. 1048 przewiduje instytucję zrzeczenia się dziedziczeniaprzez spadkobiercę ustawowego. Jest to jedyny dopuszczalny wyjątek od przewidzianego w art. 1047 KC zakazu zawierania umów o spadek po osobie żyjącej. W umowie takiej przyszły spadkobierca ustawowy zrzeka się dziedziczenia po swoim przyszłym spadkodawcy. Skutkiem tego jest wyłączenie spadkobiercy od dziedziczenia, a więc traktowanie go tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Zrzekający zostaje pozbawiony wszelkich atrybutów spadkobiercy ustawowego, a zatem nie tylko prawa do dziedziczenia z ustawy, ale również prawa do zachowku. Umowa taka powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnegopod rygorem nieważności.

Umowę o zrzeczenie się dziedziczenia z przyszłym spadkodawcą może zawrzeć każda osoba należąca do kręgu spadkobierców ustawowych, a więc nie tylko ta, która w danych okolicznościach ma szansę nabycia spadku po danym spadkodawcy. Do tego kręgu należą: zstępni, małżonek, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa, dziadkowie i zstępni dziadków spadkodawcy.

Zrzekający się prawa do dziedziczenia w umowie z przyszłym spadkodawcą mógł pod rządem prawa spadkowego z 1946 r. (art. 10 i nast. tego prawa) zrzec się dziedziczenia zarówno z testamentu, jak i z ustawy lub z obu tych tytułów łącznie. Kodeks cywilny stanowi, że tylko spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim i to tylko dziedziczenia z ustawy (orz. SN z 15 maja 1972r., III CZP 26/72). Uprawnienie to nie przysługuje więc spadkobiercy testamentowemu. Dlatego może zaistnieć sytuacja, w której spadkobierca ustawowy zrzeknie się dziedziczenia z ustawy, a dziedziczył będzie na podstawie testamentu. Z jednej strony bowiem przyszły spadkodawca może sporządzić testament po zrzeczeniu się dziedziczenia i powołać w nim na spadkobiercę zrzekającego się, z drugiej zaś może zawsze odwołać testament, nawet ten sporządzony przed zrzeczeniem się dziedziczenia.

Skutki umowy ozrzeczenie się dziedziczenia rozciągają się także na zstępnych zrzekającego (art. 1049 k.c.). Będą to zarówno zstępni żyjący w momencie zawierania umowy, jak i ci którzy urodzili się później.  Strony umowy mogą jednak ograniczyć skutki zrzeczenia się jedynie do osoby zrzekającego, ale  konieczne jest do tego wyraźne postanowienie umowy.

Kodeks cywilny nie rozstrzyga kwestii zrzeczenia się dziedziczenia na korzyść innej osoby. W literaturze przeważają poglądy uznające takie zrzeczenie za dopuszczalne (J. Kosik System Prawa Cywilnego t. IV, s. 584). Uznaje się za dozwolone umieszczenie w umowie warunku, że skutki prawne związane z zawarciem umowy zrzeczenia się dziedziczenia nastąpią, jeżeli wskazana osoba będzie chciała i mogła dziedziczyć ( przeciwko takiej możliwości opowiada się E. Skowrońska, glosa krytyczna do uchwały SN z dnia 5 lutego 1993r., III CZP 10/93).

Zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę zrzekającego się z tym, po kim dziedziczenia się zrzeczono(art. 1050 k.c.).  Jedynie w ten sposób może nastąpić całkowite zniweczenie skutków zrzeczenia i przywrócenie zrzekającemu wszelkich uprawnień spadkobiercy ustawowego. Umowa taka musi być sporządzona w formie aktu notarialnego.

Stan prawny: grudzień 2012 r.

Masz pytania?

Skontakuj się z naszym ekspertem

Masz pytania?

Skontakuj się

29.11.2023

Opinia prawna w sprawie prawnych konsekwencji blokady drogi w wyniku protestu na granicy polsko-ukraińskiej

07.10.2022

Czy warto skorzystać z możliwości ustanowienia zarządcy sukcesyjnego?

03.03.2022

Jakie korzyści podatkowe według Polskiego Ładu daje przekształcenie jednoosobowej działalności w spółkę z o. o

Więcej aktualności